Jak poradzić sobie z problemami sensorycznymi u dzieci z autyzmem

Większość  dzieci z autyzmem ma problemy z zaburzeniami sensorycznymi. Objawiają się one tym, że dziecko nieprawidłowo interpretuje informacje sensoryczne, np. słuch, wzrok, dotyk, węch, smak. Każde dziecko może reagować różnie na dane bodźce. Niektóre dzieci mają obniżoną lub podwyższoną wrażliwość na ból, zatykają uszy na dźwięki, które nam wydają się całkiem przyjemne lub neutralne, nie znoszą łaskotek, przytulania albo wręcz przeciwnie, domagają się tego.  Aby móc skutecznie pomóc dziecku należy uważnie je obserwować i zwracać uwagę na jego zachowanie, które pomoże stwierdzić czy dziecko jest nadwrażliwe na określony rodzaj stymulacji.

Ewa Pisula w swojej książce pt. „Autyzm, przyczyny, symptomy, terapia” zaleca :

• Ważne jest , aby unikać nadmiaru stymulacji, np. głośnej muzyki lub ciągle włączonego telewizora. 

•  Jeśli dziecko jest bardzo nadwrażliwe, można wypróbować  używanie przeciwsłonecznych okularów lub tłumiących dźwięki słuchawek albo słuchanie lubianej przez dziecko muzyki.

•  Należy zadbać o wyciszenie otoczenia, np. naoliwić skrzypiące zawiasy, podokręcać kapiące krany chodzić w domu w miękkich kapciach.

• Warto wyjaśnić innym ludziom, na czym polegają problemy dziecka, i prosić ich o zachowanie, które mu pomoże.

Pływanie

Czytając książkę J. Moor Śmiech, zabawa i nauka z dziećmi o profilu autystycznym (2006) natrafiłam na bardzo ciekawy fragment dotyczący nauki pływania. Zamieszczę go poniżej, mam nadzieję, że okaże się przydatny.

Wiele dzieci autystycznych lubi chodzić na basen, a nawet uczestniczy tam w zajęciach z rówieśnikami. Podobnie jak inne maluchy, dzieci autystyczne najlepiej przyzwyczajać do basenu w jak najmłodszym wieku, ale w ich przypadku należy to robić powoli i bardzo delikatnie. Wielu rodziców zbyt szybko się poddaje i rezygnuje z nauki pływania, bo wydaje im się, że dziecko nie lubi wody lub źle znosi pobyt na basenie. To prawda, że przeciętny basen atakuje jego zmysły intensywnymi zapachami, hałasem i ogólnym zamieszaniem. Mimo wszystko warto się zatroszczyć o nauczenie dziecka autystycznego pływania, ponieważ często sprawia mu to ogromną przyjemność. Takie maluchy mogę się wręcz szybciej nauczyć utrzymywać na wodzie, bo nierzadko boją się mniej niż ich rówieśnicy.

            Sprawdź przede wszystkim, kiedy jest na basenie najspokojniej i zacznij od krótkich dziesięciominutowych wizyt, w czasie których możecie postać chwilę w holu, posiedzieć w kawiarni lub, jeśli to możliwe, obejrzeć pływalnię przez szybę. W domu pokaż dziecku książeczkę o basenie i pływaniu. Poćwiczcie zakładanie i noszenie nadmuchiwanych pływaczków na ramiona. Kiedy stwierdzisz, że dziecko jest już gotowe na spotkanie z basenem, jeszcze w domu załóż pod ubranie swój kostium kąpielowy, żeby skrócić czas przygotowań w przebieralni. Pierwszy raz nie powinniście być w wodzie dłużej niż dziesięć minut – wyjdźcie, zanim dziecko zacznie się niecierpliwić. Postaraj się, żeby cała wyprawa miło się zakończyła. Uprzedź malucha, że będziecie za chwilę wychodzić. W wodzie trzymaj dziecko i nie zmuszaj go, żeby puściło twoją rękę, zanim się nie poczuje bezpiecznie.

Specjalne okazje. Prezenty.

Szczególne okazje takie jak urodziny lub święta Bożego Narodzenia są odbierane przez dziecko inaczej niż przez dzieci nieartystyczne. Odpowiednie przygotowanie ograniczy frustrację związaną z natłokiem nowości i zwiększy radość ze wspólnego świętowania.

Dziecko potrzebuje dużo czasu aby zapoznać się z prezentem, dobrze jest dać mu tylko jeden prezent na raz, a jeśli jest ich więcej rozłożyć obdarowywanie na kilka dni. Należy wytłumaczyć innym osobom, że dziecko może nie chcieć od razu otworzyć prezentu, który od nich dostało, lecz na pewno zrobi to później. Nie powinni czuć się z tego powodu urażeni ani rozczarowani.

Kolejną kwestią, którą należy wziąć pod uwagę jest opakowaniu prezentu. Jeżeli nieznajomość zawartości powoduje u dziecka stres, można do zapakowania użyć przezroczystego celofanu. Jeśli natomiast dziecko wykazuje upodobanie do darcia papieru upewnij się najpierw czy nie zaszkodzi to zawartości.

Dobrze jest przed zbliżającym się świętem przygotować na nie dziecko. Można to zrobić czytając tematyczne historyjki, odgrywając scenki rodzajowe itp.

Stereotypowe zachowania i zainteresowania

Dzieci autystyczne posiadają tendencję do powtarzania stereotypowych zachowań. Często kiwają się, wyrzucają w górę ramiona, kręcą się wokół własnej osi, chodzą w kółko, uderzają głową, klaszczą w dłonie lub pstrykają palcami. Rodzice uważają, że dzieci wykonując te czynności, wyrażają niepokój. Według naukowców, dzieci zachowują się w ten sposób, gdy nie wiedzą jak prawidłowo postępować lub bawić się przedmiotami, które dostarczają im niewiele bodźców lub żadnych. Dzieci z autyzmem mogą układać przedmioty w szeregu, kolekcjonować rzeczy o określonym kształcie lub zrobione z określonego materiału, chodzić z pewnymi przedmiotami, nie rozstając się z nimi ani przez chwilę. Jeśli przedmioty zgubią się lub zostaną usunięte dzieci mogą wykazywać poważne napady wściekłości. Czasem obsesyjne zainteresowania dotyczą tras autobusowych lub rozkładów jazdy czy liczb. Występują także stereotypy werbalne, czyli poruszają tematy tylko ciekawe dla nich. Lubią powtarzać te same pytania, domagając się wciąż tej samej odpowiedzi. Autystycy wykazują bardzo silne przywiązanie do codziennej rutyny, np. podążanie w pewne miejsca zawsze tę samą trasą , wprowadzenie jakichkolwiek zmian w ich rozkładzie dnia może wywołać niepokój. Rodzice informują, że powtarzające się zachowania u ich autystycznych dzieci powodują zakłócenia życia rodzinnego. Są one bardzo stresujące w momencie, gdy dziecko na przykład zwraca na siebie uwagę w miejscach publicznych.

Zajęcia w szkole

Rodzice posyłając dziecko autystyczne do szkoły, powinni najpierw poinformować wszystkich, którzy będą mieć z nim kontakt o chorobie. Wyjaśnić ,że ich dziecko cierpi na zaburzenie rozwoju i dlatego mogą u niego pojawić się zupełnie odmienne zachowania i reakcje. Jest to bardzo istotne, gdyż większość osób nie rozumie zachowania tych dzieci. Nie wiedzą, że reagują one odmiennie na bodźce i otaczający je świat. Zatem w szkole nie mogą być traktowane w ten sam sposób, co inni uczniowie. Nauczyciele powinni unikać sytuacji , w których dochodzi do gniewu. Lepiej zachować spokój i uciszyć emocje, ponieważ w przeciwnym razie dziecko będzie mogło wykazać niepokój. Zadaniem szkoły jest zapewnienie dziecku jak najlepszych kontaktów z innymi dziećmi, pomoże to stworzyć warunki do socjalizacji. Wpłynie to na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka. Przy tworzeniu planu nauczania konieczna jest współpraca szkoły z rodzicami, ponieważ to oni najlepiej wiedzą jakie metody w przypadku ich dzieci są najskuteczniejsze. Warto wziąć również pod uwagę opinie innych specjalistów, np. psychologów.

Nagradzanie

Celem dążeń jest osiągnięcie etapu, w którym zabawa i kontakt stanie się przyjemnością samą w sobie, lecz początkowo współpracę ułatwić mogą nagrody. Są one źródłem motywacji, bardziej namacalną przyjemnością. Dziecko powinno wiedzieć, że jeśli postara się wykonać czynność jakiej się od niego oczekuje otrzyma nagrodę (można w tym celu użyć kart obrazkowych). Doprowadzi to do tego, że dziecko połączy samą zabawę z przyjemnym elementem, który będzie miał miejsce podczas jej trwania lub bezpośrednio po. Formą nagrody może być np. coś słodkiego, lub czynność, którą dziecko szczególnie lubi (oglądanie filmu, łaskotanie lub nie zagrażająca bezpieczeństwu czynność autystyczna np. zamykanie i otwieranie drzwi lub darcie papieru).